In deze reeks blogposts ga ik wat dieper in op een aantal verschillende soorten goochelkunst en soorten goochelaars. In dit deel: Wat is een illusionist? Wat is het verschil tussen een goochelaar en een illusionist? En vertel ik over bekende illusies en illusionisten.
Wat is het verschil tussen een goochelaar en een illusionist?
Het grote verschil tussen een "normale" goochelaar en een illusionist is de schaal. Een illusionist gebruikt grote podiumillusies. Laat mensen verschijnen, verdwijnen, zweven en zaagt ze doormidden. Naast assistentes laten illusionisten ook tijgers en andere grote dieren, motorfietsen en auto's en zelfs een deel van het publiek verdwijnen. Sommige "normale" goochelaars die geen grote illusies doen maar vooral close-up of tafelgoochelen noemen zich ook wel eens "Close-Up Illusionist".
De Amerikaanse illusionist Howard Thurston vertoont een zweefillusie, anno 1905
Wat zijn de bekendste (podium)illusies?
De bekendste illusie is die van "Het doorgezaagde meisje" Hiervan zijn talloze varianten, van een versie waarbij de illusionist zichzelf doorzaagt tot een variant waarbij de illusionist een dame in vier stukken zaagt en weer "verkeerd" in elkaar zet. Tot een versie waarbij de illusionist de dame in drie stukken "zig-zagt" Ook bekend is de "Fire Cage" waarbij in een lege kooi een vuur wordt aangestoken, deze kooi wordt afgedekt met een doek en zodra het doek wordt verwijderd zit er een dame (of tijger) in de kooi. Een ander bekend beeld van de illusionist is de zwevende dame waarbij de illusionist met een hoepel om de dame heen gaat om aan te tonen dat er geen gebruik gemaakt wordt van draadjes.
Illusionist P.T. Selbit zaagt een dame doormidden, circa 1937
Mijn persoonlijke favoriete illusie is de "Origami Illusie" Hierbij rijd de illusionist een tafel het podium op met daarop een grote kist en een spiegel met drie zwaarden. Er gaat een dame in de kist en deze wordt ingeklapt en opgevouwen tot een klein kistje waar onmogelijk de dame (hoe lenig zij ook is) in zou passen. Hier worden aan de boven, zij én voorkant de zwaarden doorheen gestoken. Het zwaard wat er van boven tot onder doorheen gaat beweegt zelfs nog wat aantoont dat de dame toch écht in het kistje moet zitten. Dan halen de illusionist en zijn assistentes de zwaarden eruit en vouwen de ze kist weer open. Dan spring de dame er uit, ongedeerd én soms zelfs nog in een compleet andere outfit.
De Amerikaanse Illusionist en goochelaar Doug Henning vertoont de "origami illusie"
Wie is de bekendste illusionist?
David Copperfield is zonder twijfel de bekendste illusionist ter wereld. Naast zijn spectaculaire podiumshows (die nog elke dag in Las Vegas te bewonderen zijn) is David Copperfield vooral bekend van zijn grootse illusies die hij op live TV vertoonde. Zo liet hij het vrijheidsbeeld in New York verdwijnen, liep hij dwars door de Chinese muur heen én liet hij een complete treinwagon verdwijnen terwijl er aan alle kanten publiek omheen stond. In 2018 werd hij door een Amerikaanse rechter gedwongen om één van zijn trucs bekend te maken. De truc "Lucky 13" was er een waarbij dertien toeschouwers plaats namen in een grote kist op het podium. De kist werd met doeken afgedekt waarna deze in de lucht werd gehesen, vervolgens werden de doeken verwijderd en waren de toeschouwers verdwenen. Deze verschenen daarna plotseling in de zaal. Een van de deelnemende toeschouwers raakte achter de schermen gewond na een lelijke val en eiste een schadevergoeding van de illusionist. Uiteindelijk is Copperfield niet schuldig bevonden maar het leidde er wel toe dat de illusie nooit meer werd vertoond.
David Copperfield
Andere bekende illusionisten zijn bijvoorbeeld Siegfried en Roy die vooral met tijgers optraden (Wat niet altijd goed ging) Penn & Teller, de twee illusionisten die nog wel eens een illusie vertoonden om deze vervolgens nét zo theatraal uit te leggen. Houdini die vooral ontsnappingen deed. The Pendragons, Doug Henning, Lance Burton en Chriss Angel. Deze laatste viel vooral op door zijn "street magic" videos en unieke stijl waarmee hij het goochelen weer "cool" wilde maken. Het leidde er vooral toe dat zijn stijl veelal geparodieerd werd in bijvoorbeeld films als "The Amazing Burt Wonderstone" en "Fright Night" Een andere bekende illusionist is de gemaskerde goochelaar. Deze werd vooral bekend door illusies uit te leggen op TV en niet door er mee op te treden. Dit leidde vooral tot grote ergernis van andere goochelaars en illusionisten.
Penn & Teller leggen een goocheltruc uit.
Wie is de bekendste illusionist van Nederland?
In Nederland is Hans Klok is de bekendste illusionist maar ook Christian Farla, Alfredo Lorenzo en Scott en Muriel zijn regelmatig op diverse (internationale) podia te bewonderen. De kinderen van Nederlands bekendste goochelaar: Hans Kazan traden voorheen op als "Magic Unlimited" maar zijn in 2023 gestopt met optreden als illusiegroep.
Hans Klok tovert een dame tevoorschijn
Een minder bekende (maar zéér bijzondere) groep Nederlandse Illusionisten zijn "Magus Utopia" Hoewel deze in Nederland niet vaak optreden zijn zij vooral in het buitenland veel te zien. Bijvoorbeeld bij: Britain's Got Talent, Universal Studio's Florida en Europa Park. Hun stijl is er een waarbij elke illusie een verhaal vertelt, met veel dans, uitbundige kostuums en grime. In 2012 wonnen ze zelfs de eerste prijs op wereldkampioenschap goochelen (FISM) Uiteraard in de categorie: Illusionisme. Een andere minder bekende illusionist is Jakop Ahlbom. Deze Zweeds-Nederlandse theatermaker verwerkt veel illusies en goochelkunsten in zijn theatervoorstellingen.
Magus Utopia met een van hun acts tijdens "Britain's Got Talent"
Tot Slot:
Toch kleven er ook nadelen aan illusionisme. Een illusionist werkt nooit alleen maar is altijd afhankelijk van zijn team van assistentes, technici en stagehands. Dit zorgt er wel voor dat een illusieshow vaak veel spectaculairder is dan een goochelaar die "solo" op het podium staat. Daarnaast zijn illusies vaak duur, niet alleen in aanschaf maar ook in onderhoud. Ze zelf maken kan voordelig zijn maar vergt enige technische kennis. Al zijn er van nagenoeg elke illusie wel bouwtekeningen te verkrijgen. Ook kunnen er soms bepaalde rechten aan een goocheltruc/illusie vastzitten. Hierdoor kost het geld om deze te vertonen of mogen ze maar door één iemand live op het podium of op TV worden vertoond.
De magie achter de illusie van het "levende hoofd"
Een variant van deze hiervan is soms in wetenschapsmusea te bewonderen.
Ondanks dat illusies demontabel zijn en veelal vervoerd worden in flightcases nemen illusies een hoop ruimte in beslag. Mijn vrouw Winny ergert zich nog wel eens aan de ruimte die ik in de kasten inneem voor goocheltrucs en goochelboeken. Laat staan als ik nog een berging of loods zou moeten huren voor grotere illusies. Ik ben zelf (zoals 75% van alle goochelaars) een behoorlijke einzelgänger en treed voornamelijk solo op. Ergens jammer omdat het vertonen van grote podiumillusies toch wel de jongensdroom van menig goochelaar is. Toch werk ik af en toe met illusies. Zo heb ik ooit Ouwehands Dierenpark in Rhenen mogen adviseren over de aanschaf van een illusie voor een parkshow. Helaas is die show door de lockdowns nooit gerealiseerd en zal deze illusie voor een toekomstige show gebruikt gaan worden. Toen ik nog op theaterfestivals optrad met de voorstelling "Wok This Way" speelden we in Engeland op een festival. Hier sprak ik een oude straatartiest die een illusie verkocht van het "Meisje zonder Hoofd" deze wilden we eigenlijk overnemen maar na afloop van het festival bij aankomst in Nederland bleek zijn loods in Bristol (UK) te zijn afgebrand en had hij zijn artiestencarriére aan de wilgen gehangen. Als ik ooit weer festivaltheater zou maken dan zou dit één van de eerste acts zijn die ik ten tonele zou brengen!
De klassieke "Dame zonder hoofd" Illusie
Dit is een deel uit de reeks "soorten goochelkunst" voor de andere delen kun je hieronder klikken:
© Goochelaar Tim Horsting 2023