In deze reeks blogposts ga ik in op verschillende soorten goochelkunst en goochelaars. In dit deel gaat het over boeienkoningen en onstnappingsartiesten. Waar kun je uit ontsnappen? Wie waren de beroemde ontsnappingskunstenaars en wat is de link met het goochelen?
Wat is een boeienkoning?
Een ontsnappingsartiest is een performer (meestal een goochelaar, illusionist of straatartiest) die als act ontsnapt uit verschillende handboeien, ketens, kisten en voorwerpen. Het is een uniek soort performance dat een beetje op de grens zit tussen illusie, stunt en theater
Houdini vertoont een ontsnappingsact onder grote belangstelling van het publiek
De moderne boeienkoning.
Echt ontsnappingsartiesten en boeienkoningen zijn er momenteel niet meer. Wél word de kunst van het ontsnappen toegepast door moderne goochelaars, illusionisten én straatartiesten. Veel illusionisten die in een kist gaan (om vervolgens van plaats te verwisselen met een schone dame) laten zich boeien. Een bekend voorbeeld hiervan is de "Assistant's Revenge Illusie"Of ze laten zich vastketenen in een kist en moeten dan zien te ontsnappen nét voordat de kist met de artiest doorboord wordt met metalen pinnen of vlammen. Het maakt een illusie nóg spannender als de illusionist zit vastgebonden in plaats van dat hij "gewoon" in een kist zit. Wat de act na afloop nog mooier maakt is wanneer hij ven kostuum is gewisseld of net zoals Moretti met een compleet geschminkt gezicht tevoorschijn komt. Ook wordt de ontsnappingsact ingezet als promotiestunt.
Zo deed illusionist Hans Klok in 2013 een stunt waarbij hij ondersteboven uit een dwangbuis moest ontsnappen voordat twee stalen kaken hem zouden doorboren. Hij deed deze stunt boven de Amsterdamse gracht vlakbij theater Carré ter promotie van zijn magische voorstelling ter ere van Houdini. Ook ontsnapte de Vlaamse goochelaar en boeienkoning Joe Alcatraz van de rails van de bekendste achtbaan van Nederland: De Python in de Efteling. In 1985 liet hij zich met kettingen boeien aan de laatste bocht en wist hij nét voordat het karretje voorbij kwam te ontsnappen.
Joe Alcatraz in de Efteling. Beeld: DWDD
De boeienkoning ontmaskerd.
De ketens waaruit ontsnapt wordt zijn vaak geprepareerd en vereisen een grote kennis van sloten en ketens van de illusionist. Bij de goochelwinkels zijn verschillende speciale handboeien en ontsnappingsartikelen verkrijgbaar. Het leuke is dat waar goocheltechnieken steeds moderner worden, ontsnappingstrucs vaak nog nét zo werken als honderd of tweehonderd jaar geleden. Sommige dingen zien er heftig uit maar zijn vaak kinderlijk simpel om uit te ontsnappen én (tot grote hilariteit van te toeschouwers) weer in terug vast te geraken. Hoewel het soms simpel lijkt dient er toch een hoop techniek en showmanship aan te pas te komen. Je moet toch goed kunnen spelen dat je "echt" stevig vastgebonden zit en soms in het donker (als je bijvoorbeeld in een kist of postzak zit) zien te ontsnappen. De postzakillusie is een prachtige ontsnappingsact maar je moet door de stof heen het slot open weten te krijgen. Ook komt er vaak een stukje timing bij kijken. Als je moet ontsnappen voordat een timer afgaat is het spanner als er nog twee seconden op de timer staan dan wanneer je nog ruim een minuut de tijd had. Het is de kunst om iets makkelijks moeilijk te laten lijken, iets wat eigenlijk vaak het tegenovergestelde van "normaal" goochelen is.
Een paar originele handboeien van Houdini.
Harry Houdini:
De bekendste ontsnappingsartiest ter wereld was Harry Houdini, (echte naam Ehrich Weiss, Boedepast 24 maart 1874 - Detroit 31 oktober 1926) met zijn ontsnappingsacts was hij een wereldwijde sensatie. Zijn naam Houdini (afgeleid van de Franse goochelaar Robert Houdin) staat nog steeds synoniem met ontsnappen. Zijn populariteit is af te leiden van zijn meesterlijke gevoel voor showmanship en zijn gevoel voor marketing. Zo werden zijn stunts al maanden van te voren aangekondigd in de kranten en nodigde hij de lokale politie uit om hun boeien te gebruiken. Ook eindigde hij elk optreden met uitbundige interviews met kranten en radio en altijd met de aankondiging voor het volgende optreden (een beetje zoals de Marvel films doen met hun "post-credit scenes" waarbij ze een opwarmertje geven de volgende film)
Harry Houdini
Houdini's bekendste illusie was de "Water Torture Cell". Hierbij werd hij aan de enkels gebonden en ondersteboven in een bak met water geplaatst. Deze werd met een doek bedekt en na enkele minuten wist Houdini te ontsnappen. Houdini vertoonde deze illusie voor het eerst in 1912 in Berlijn en bleef deze vertonen tot aan zijn dood in 1926. De originele waterbak is beschadigd geraakt bij een brand, herbouwd en momenteel in het bezit van de Amerikaanse illusionist David Copperfield. In het programma "Goochelaars Ontmaskerd" is deze illusie uitgelegd. Wat het bijzonder maakt is dat deze illusie een grote fysieke kracht vereist van de illusionist. Zelfs als je weet hoe het werkt blijft het een knappe prestatie die een ongetrainde artiest niet zo maar "even" kan nadoen.
Houdini vertoont de "Water Torture Cell"
Boeienkoningen op straat:
Tegenwoordig zie je veel ontsnappingen op straat. Bij straattheaterfestivals of op plekken waar veel straatartiesten optreden. Bijvoorbeeld op "Covent Garden" in Londen of op de "Dam" in Amsterdam. Zelf trad ik ook regelmatig op met ontsnappingsacts, als ik voor kinderen goochel dan doe ik nog regelmatig de klassieke handboeienillusie. Hierbij houden twee toeschouwers (na de handboeien geïnspecteerd te hebben én mij te hebben vastgebonden) een doek voor mijn handen. Ik kan telkens één hand losmaken voor een komisch effect en zodra het doek weg is weer muurvast in de boeien zitten. Ook deed ik voor straattheaterfestivals nog wel eens een act waarbij ik uit een dwangbuis ontsnapte terwijl ik op gebroken glas stond.
Ik in een dwangbuis tijdens een stunt voor "Ripley's: Believe It Or Not!" in Amsterdam (2017)
In 2013 trad ik met mijn festivalvoorstelling"Wok this Way" op bij het Britse festival: Boomtown Fair. Naast deze voorstelling speelde ik ook een try-out van mijn straattheatervoorstelling: Het Mobiele Zwembad, én trad ik op als straatgoochelaar en vuurspuwer. Ik had een dwangbuis die ik gebruikte in mijn eerste korte voorstelling: PANAMA en een theatergroep die vlakbij onze tent stond had een enorme stellage waar ze gigantische marionetten aan hingen. Deze theatergroep deed aan acrobatiek terwijl ze ondersteboven hingen en zagen mijn ontsnappingsact. Hierna werd ik uitgenodigd deze bij hen ondersteboven te komen doen.
"Arcadia Spectacular" de hoofdact op het Engelse Boomtown Fair Festival 2013
Van een kraampje waar ze circusartikelen verkochten kocht ik een speciale band om mijn enkels aan de hijskatrol te bevestigen en na een korte training werd ik in een dwangbuis ondersteboven in de stellage gehesen en kon ik aan mijn ontsnappingsstunt beginnen. Nu had ik al zo'n 100 ontsnappingen uitgehaald en uit een dwangbuis ontsnappen is niet bijster moeilijk. Je draait de banden die je armen achter je rug houden over je hoofd, maakt deze los met je mond en daarna maak je de band los die tussen je benen door gaat. (Dit kan nog behoorlijk lastig zijn omdat je door twee lagen stevige stof moet voelen naar het riempje) Tot slot is het slechts een kwestie van de dwangbuis als een trui uittrekken. Dit uiteraard met veel "panache" (showmanship) Doordat je ondersteboven hangt is de laatste stap niet meer dan een beetje wiebelen om de dwangbuis uit te trekken maar waar dat bij een "staand" optreden er altijd een beetje raar uitziet voegt het bij een "hangend" optreden juist weer veel effect toe.
Foto uit PANAMA: mijn eerste korte solovoorstelling
Als losstaande act is de ontsnapping in deze eeuw helaas een beetje uit de mode geraakt. Gelukkig gebruiken vele artiesten deze kunst om hun nieuwe en bestaande acts spannender te maken. Toch blijft de naam en mythe rondom Houdini prikkelen. Van pretparkattracties, escape rooms, en zelfs een heus museum in zijn geboortestad Budapest. Nog steeds is de naam Houdini synoniem met ontsnappen. Het lijkt er momenteel ook niet op dat iemand probeert om de nieuwe grote ontsnappingskunstenaar te worden, hoewel sommige het nog wel proberen...........
Dit is een deel uit de reeks "soorten goochelkunst" voor de andere delen kun je hieronder klikken:
© Goochelaar Tim Horsting 2023