In deze reeks blogposts ga ik in op verschillende soorten goochelkunst. In dit deel gaat het over mentalisme. Wat is mentalisme? Wat is het verschil tussen een goochelaar en een mentalist? Wie zijn de bekende mentalisten en vertel ik over mijn eigen ervaringen in de mentale magie!
Wat is mentalisme?
Mentalisme is een vorm van goochelen waarbij gebruik gemaakt wordt van de kracht van de geest. Vaak denken mensen hierbij aan hypnose maar deze vorm van goochelkunst is breder dan dat. In Nederland werd mentalisme bekend bij het grote publiek door programma's als "De Nieuwe Uri Geller", "Mindmasters Live"en "Mindfuck". Er was bijna sprake van een echte mentale "hype". Op het hoogtepunt van mentalisme op tv was er zelfs een programma a' la goochelaars ontmaskerd waarin enkele trucs van mentalisten werden uitgelegd.
Mijn Russische roulette met nietpistolen.
Bekroond met de 2e prijs voor mentale magie tijdens het Nederlands Kampioenschap Goochelen 2019
Een mentalist doet voorspellingen, leest mensen hun gedachten, laat voorwerpen of mensen bewegen door middel van de kracht van de geest. ook doen mentalisten bepaalde stunts waarbij de kracht van de geest wordt gedemonstreerd. Dit kan op ongevaarlijke wijze, door bijvoorbeeld een kaartspel te laten schudden en in enkele seconden de volgorde te onthouden. Maar soms ook gevaarlijk, bijvoorbeeld door met blote voeten over glas of vuur te lopen, metalen pinnen te buigen op de keel of door het eten van glas, spijkers in de neus slaan en dergelijke.
Oude promofoto van mij waarin ik een lepel buig. (2018)
Wat is het verschil
tussen een mentalist en een goochelaar?
Een mentalist werkt doet uitsluitend trucs waarbij de kracht van de geest centraal staat. Een goochelaar zal eerder een mentale truc in zijn normale repertoire doen dan een mentalist een "gewone" goocheltruc. Net als een goochelaar gebruikt de mentalist ook verschillende normale én bijzondere voorwerpen. Van dobbelstenen tot spijkers, fruit tot bestek. Het bekendste voorbeeld is natuurlijk het lepels buigen maar ook gedachtenlezen en voorspellingsacts zijn populair. Dit kan soms al met iets simpels als een muntje (de zogenaamde "which hand routine" waarbij de mentalist aan de lichaamstaal kan aflezen in welke hand de munt bevind) of simpelweg iemands gedachten lezen aan de hand van zijn telefoon. Mentale magie is iets wat op het eerste oog lijkt op een niche binnen de goochelwereld maar juist een hele rijke variatie aan magische effecten herbergt.
Mentalisme? Of iets anders......:
Naast de programma's over mentalisten waren er vroeger ook een hoop mediums op televisie. Char en Derek Ogilvie zijn in Nederland de bekendste maar je had ook programma's zoals "Het Zesde Zintuig" en zelfs "AstroTV" Dit waren vaak mensen die de technieken uit de mentale goochelkunst gebruikten zoals bijvoorbeeld "cold reading" (waarbij je door een combinatie van handig giswerk en suggestieve vragen mensen informatie laat onthullen en doet alsof je dit doet door paranormale krachten)
Een Franse journalist ontmaskerd een medium.
De scheidingslijn tussen deze mediums en mentalisten is dun, ze gebruiken dezelfde technieken maar brengen deze op een andere manier. (en ook vaak met een ander doel) Een goed voorbeeld hiervan is de recente film: Nightmare Alley van de Spaanse regisseur Guillermo del Toro. Hierin volg je een man die zich als manusje-van-alles aansluit bij een rondreizend circus. Na mee te werken aan de zogenaamde "Side Shows" (hierover meer in een later blog) wordt hij door een mede-artiest opgeleid tot mentalist. Als hij later het circus verlaat bouwt hij met deze technieken een carriëre op in het bovennatuurlijke. Een "mengvorm" van magisch entertainment die in de beginjaren van de vorige eeuw erg populair was. (én zwaar bekritiseerd door een ander icoon uit de goochelwereld van die tijd: Harry Houdini)
Wie is de bekendste mentalist ter wereld?
Uri Geller
De bekendste mentalist ter wereld is Uri Geller, deze Israëlische mentalist werd bekend door het buigen van lepels door het gebruik van de kracht van de geest. Ook deed hij voorspellingen, mentale experimenten en werd hij (naar eigen zeggen) gevraagd door de CIA om te helpen in paranormale onderzoeken. Hoewel er enorm veel mensen zijn die zijn mentale stunts hebben ontkracht (zoals bijvoorbeeld zijn "nemesis" James Randi) zijn er ook enorm veel mensen die in hem en zijn magische krachten geloven. Zelf kijk ik er anders tegenaan, voor het programma "Mindmasters Live" heb ik heb achter de schermen een lepel zien buigen, dit was bijzonder maar niet heel veel spectaculairder dan dat ik het zelf doe voor toeschouwers. Toch stond ik na afloop met de lepel in mijn handen en dacht ik: Het is tóch Uri Geller die het deed. Dat hij om zijn persoon zo'n mythe heeft weten te creëren is al een wonder op zich.
Wie is de beste mentalist ter wereld?
Naast Uri Geller wordt ook de Britse mentalist Derren Brown als één van de grootste mentalisten ter wereld gezien. Met een televisieserie, liveoptredens, boeken, lezingen en zelfs eigen pretparkattractie is hij ongetwijfeld één van de bekendste en productiefste mentalisten ter wereld. Op de Britse televisie presenteerde hij veel "specials" waarin hij een bizar concept nam en dit op nog bizardere wijze ten uitvoer bracht. Zo liet hij een groep bejaarden een schilderij stelen uit een kunstgalerie (en vertelde hij de galeriehouder precies wie het schilderij ging stelen) Plukte hij een normaal iemand van straat en veranderde hij deze in een zogenaamde "Faith Healer" a' la Jomanda, en wist hij iemand zó te manipuleren dat hij bereid was iemand anders om te leggen. Deze concepten leiden er ook vaak toe dat zijn specials ontvangen worden met controverse.
De Britse mentalist Derren Brown
Zijn specials en uitzendingen werken ook vaak als goocheltruc waarbij hij na afloop (deels) uitlegt hoe het werkt. Als je deze dan een tweede keer bekijkt voel je je bijna dom om te zien wat je eigenlijk de eerste keer allemaal hebt gemist. Door zijn vriendelijke manier van presenteren en de manier waarop hij veel mentale trucs uitlegt krijg je het gevoel dat hij bijna bovennatuurlijk is hoewel hij er zelf op hamert dit niet te zijn. Een grote focus in zijn specials ligt erop om menselijk gedrag (en de voorspelbaarheid daarvan) uit te buiten.
Wie is de bekendste mentalist van Nederland?
De bekendste mentalist van Nederland is Victor Mids. Met zijn programma "Mindfuck" brengt hij al enkele jaren een unieke vorm van mentale magie op de Nederlandse televisie. Doordat hij arts is weet hij zijn acts een wetenschappelijk tintje mee te geven, hierdoor legt hij soms ook de psychologische of fysieke principes achter acts uit en wordt het programma ook educatief.
Een scéne uit MINDFUCK met Victor Mids
Ik zelf als mentalist!
In 2015 deed ik als mentalist mee aan het SBS6 programma "Mindmasters Live" in dit programma werden twee teams van mentalisten uit Nederland en Vlaanderen gecoacht door twee grootmeesters: Uri Geller, en de Italiaanse Walter Rolfo. Hoewel het een erg leuk programma was om als artiest aan deel te mogen nemen heeft het helaas maar enkele weken geduurd en trok de producent na teleurstellende kijkcijfers (mede door een enorme storing bij KPN,) na aflevering twee de stekker uit het programma.
Promoafbeelding van mijzelf van "Mindmasters Live" toen al met een beginnende snor.
Hoewel de kijkcijfers en recensies van het programma tegenvielen (met dank aan KPN) kijk ik er nog altijd met veel plezier op terug . Het zorgde ervoor dat ik een groter publiek kreeg, het bracht mij meer zelfvertrouwen én gaf mij de referenties en ervaringen om eindelijk de stap van part-time goochelaar naar full-time artiest te maken. Ook spreek ik nog regelmatig mijn collega-mentalisten uit het programma en wissel ik met hen ideeën uit. Nog steeds ben ik in te huren als mentalist maar eigenlijk gebruik ik de principes van de mentale magie en verwerk ik deze trucs in bijna alle (goochel)optredens die ik doe. Bij centrale acts, als tafelgoochelaar en zélfs als ik goochel voor kinderen. Een van de leukste dingen om te doen als mentalist is een act waarbij ik het publiek aan het "gaslighten" ben. Hierbij doe ik een act met diverse voorwerpen die niet heel bijzonder zijn maar deze veranderen halverwege de act in andere voorwerpen. Doordat dit op het eerste oog niet de focus van de act is weet ik hiermee de toeschouwers vaak volledig te overvallen. Het publiek gaat aan zichzelf twijfelen of het altijd al die voorwerpen waren geweest en dat is het moment waarin ik de verwondering probeer te zoeken.
"I simply loved his act, it was full of energy, suspense & drama. I totally recommend him!"
Uri Geller over mijn act bij Mindmasters Live
Dit is een deel uit de reeks "soorten goochelkunst" voor de andere delen kun je hieronder klikken:
© Goochelaar Tim Horsting 2023